احتمال از سرگیری روابط ترکیه و سوریه

اظهارات مکرر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه درخصوص امکان برقراری روابط با سوریه و دیدار او با بشار اسد، رئیس جمهور سوریه سبب ساز این گمانه ‌زنی‌ها در رسانه‌ها بوده است. روابط دو کشور از سال ۲۰۱۱ تاکنون در پی وقوع جنگ سوریه و حمایت ترکیه از مخالفان سوری قطع شده است.

اظهارات پی در پی اردوغان

 رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز یکشنبه (۱۷ تیر ۱۴۰۳) حین بازگشت از برلین پس از تماشای رقابت ترکیه و هلند (جام ملت‌های اروپا ۲۰۲۴) در هواپیما به سوالات خبرنگاران پاسخ داد و درباره احتمال مذاکره با سوریه گفت: دعوتمان از اسد را انجام خواهیم داد. می‌خواهیم با این دعوت، روابط ترکیه و سوریه را به نقطه‌ای که در گذشته بود، برسانیم. ممکن است هر لحظه [از او] دعوت کنیم.

او دو روز قبل از این نیز در تاریخ پانزدهم تیر در مسیر بازگشت از آستانه، پایتخت قزاقستان پس از شرکت در بیست و چهارمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در گفت‌وگو با خبرنگاران در هواپیما تاکید کرد: ما همیشه دست دوستی را به سوی همسایه خود سوریه دراز کرده‌ایم و به این کار ادامه خواهیم داد.

اردوغان همچنین روز جمعه هشتم تیر پس از اقامه نماز جمعه در «مسجد حضرت علی (ع)» در استانبول در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر امکان ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان دو کشور گفته بود: مردم سوریه یک ملت برادر برای ما به شمار می‌روند. همانطور که می‌دانید ما در گذشته دارای روابط بسیار خوبی با سوریه بودیم و حتی دیدارهای خانوادگی نیز با (بشار) اسد داشتیم. هیچ دلیلی برای عدم برقراری چنین روابطی در آینده وجود ندارد.

یک تحلیل رسانه‌ای

محمود علوش، پژوهشگر امور بین الملل در مقاله‌ای با عنوان «اردوغان، اسد و حد و مرزهای عادی سازی احتمالی» در وبسایت «العربی الجدید» (ششم ژوئیه۲۰۲۴) می‌نویسد: پیام‌های سیاسی متقابل اخیر میان آنکارا و دمشق درباره اصلاح روابط این برداشت را ایجاد می‌کند که اراده مشترکی برای از میان بردن رکود در روند گفتگوهای دو جانبه‌ای وجود دارد که بیش از یکسال و نیم پیش با سرپرستی روسیه آغاز شد.

 به گفته او سه تحول جدید این برداشت را تقویت می‌کند. نخست نگرانی مشترک دو کشور از انتخابات شورای محلی که یگان‌های خلق کرد درصدد اجرای آن در مناطق «اداره خودمختار» وابسته به خود در شمال شرق سوریه در ماه اوت هستند.

مورد دوم، ورود بغداد به روند این گفتگوهای دو جانبه (میان ترکیه و سوریه) بعد از نزدیکی عراق و ترکیه است که هدف از آن همکاری دو کشور در راستای مبارزه به حزب کارگران کردستان در شمال عراق می‌باشد.

تحول سوم به گفته علوش نزدیک شدن به زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و افزایش احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و تاثیرات فراوان احتمالی این مسئله بر آینده حضور نظامی آمریکا در سوریه است.

به باور او نباید روی فرصت‌های جدید شکل گرفته در گفت‌وگوهای ترکیه و سوریه خیلی حساب کنیم؛ اما همچنین نباید اهمیت انگیزه‌ها و مزایایی را دست کم بگیریم که اردوغان و اسد برای دستیابی به تفاهم‌ها در مورد برخی از موضوعات مهم برای هر دویشان به آن‌ها چشم دوخته‌اند. اصل چانه زنی بر فرآیند مذاکره مسلط خواهد بود و شانس موفقیت آن به میزان آمادگی هر یک از طرفین برای تامین نیاز دیگری بستگی دارد.

درگیری‌های شهر قیصریه

اوایل ماه جاری در شهر قیصریه ترکیه در پی اتهام تعرض جنسی یک جوان سوری به کودکی که از خویشاوندان خود او بوده است، ناآرامی‌هایی به وقوع پیوست. گفته می‌شود در این حادثه، گروهی از شهروندان ترکیه به محله‌های سوری نشین حمله کرده‌اند و دست به تخریب مغازه‌ها و خودروهای آن‌ها زده‌اند.

سعید الحاج، نویسنده و پژوهشگر امور ترکیه در وبسایت شبکه «الجزیره» (هشتم ژوئیه ۲۰۲۴) در مقاله‌ای با عنوان «آیا اردوغان با اسد دیدار خواهد کرد؟» در توضیح انگیزه‌های آنکارا برای نزدیکی به دمشق علاوه بر اشاره به سازمان‌های جدایی طلب در شمال سوریه و تلاش آن‌ها برای برگزاری انتخابات به موضوع پناهندگان سوری در ترکیه، تمرکز دوباره احزاب مخالف ترکیه روی این مسئله، تداوم کمپین‌های «بازگشت داوطلبانه» سوری‌ها و حوادث اخیر در شهر قیصریه ترکیه اشاره می‌کند.

به باور الحاج، آنکارا همچنین با اشاره به مسئله برقراری روابط عادی با حکومت سوریه درصدد ارسال پیام‌هایی مشخصا به آمریکا است که همچنان به حمایت از سازمان‌های مسلح یا جدایی طلب در منطقه شرق فرات پافشاری دارد.

 او در پایان به دو مانع اصلی این دیدار یعنی پیش شرط‌های سوریه درخصوص خروج نیروهای ترکیه از خاک سوریه و ‌دشواری دستیابی به نتایج ملموس از نشست مورد نظر اشاره می‌کند و احتمال می‌دهد این دیدار (اردوغان و اسد) برگزار شود، حتی اگر به زودی اتفاق نیفتد و عواملی مانع از آن شوند یا مذاکرات دو طرف طولانی شود.

واکنش حزب عدالت و توسعه

عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه روز دوشنبه (۱۸ تیر) در کنفرانس مطبوعاتی که پس از نشست کمیته اجرایی مرکزی این حزب برگزار شد گفت: در حال حاضر هیچ دعوتی از بشار اسد، رئیس جمهور سوریه برای سفر به ترکیه صورت نگرفته است و در حال حاضر مکان و زمان آن روشن و مشخص نیست./ایسنا