فضایل شب های قدر در کلام امام رضا(ع)

باشگاه خبرنگاران: از نظر لغت قدر به معنای اندازه و تعیین است و حوادث جهان از آن جهت که حدود و اندازه و موقعیت مکانی و زمانی آنها تعیین شده است، مقدور به تقدیر الهی است. بنا بر این، «قدر» به معنای ویژگی های طبیعی و جسمانی چیزهاست که شامل شکل، حدود، طول، عرض و موقعیت های مکانی و زمانی آنها می گردد و تمام موجودات مادی و طبیعی را در بر می گیرد .

این موضوع از روایات امام رضا (ع) هم فهمیده می شود. در روایتی از امام رضا (ع) پرسیده شد: معنای قدر چیست؟ امام (ع) فرمود: «تقدیر الشیء، طوله و عرضه »؛ «اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن است » (1) و در روایت دیگر، این امام بزرگوار در معنای قدر فرمود: «اندازه هر چیز اعم از طول وعرض و بقای آن است » . (2) قدر و آمرزش گناهان مطابق روایات اهل بیت علیهم السلام در شب قدر دعای کسی رد نمی شود مگر دعای عاق والدین ، قطع کننده رحم نزدیک ، کسی که شراب بنوشد و کسی که دشمنی مؤمنی در دلش باشد. امام رضا علیه السلام در مورد وظایف مسلمین در این شب برای برخورداری از فضایل بی کران آن ، از پدرانش ‏علیهم السلام، از حضرت امیرالمؤمنین على ‏علیه السلام روایت ‏کرده است که فرمود: پیامبر اکرم ‏صلى الله علیه وآله وسلم فرمودند: من أحیى لیلة القدر غفرت له ذنوبه ولو کانت ‏عدد نجوم السمآء ومثاقیل الجبال ومکائیل البحار.؛ کسى که شب قدر را به شب ‏زنده‏ دارى بپردازد، گناهانش آمرزیده شود؛ گرچه به‏ عدد ستارگان آسمان و وزن کوه ‏ها و پیمانه دریاها باشد.(3) یکی از سفارشات همیشگی ائمه (ع) برای آمرزش گناهان ذکر صلوات است و در شب قدر هم تأکید شده است. امام رضا علیه ‏السلام می فرماید: مَن لم یَقدِرْ على ما یُکَفِّرُ بهِ‏ ذُنوبَهُ فَلْیُکثِرْ مِنَ الصَّلاةِ على محمّدٍ وآلِهِ فإنّها تَهدِمُ الذُّنوبَ هَدما؛ هر که نمى ‏تواند کارى کند که به سبب آن گناهانش زدوده شود بر محمّد و خاندان او بسیار درود فرستد؛ زیرا صلوات گناهان را ریشه کن مى ‏کند.(4) شب سرنوشت ساز امام رضا علیه السلام هم شب قدر را شبی می دانند که سرنوشت انسانها در آن تقسیم می شود. امام رضا(ع) می فرماید : « کانَ أمیرُ المومِنینَ علیه‏السلام لا یَنامُ ثَلاثَ لَیالٍ: لَیلَةَ ثَلاثٍ و عِشرینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ و لَیلَةَ الفِطرِ و لَیلَةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ و فیها تُقسَمُ الأَرزاقُ وَ الآجالُ و ما یَکونُ فِی السَّنَة».؛ امیر مومنان علیه‏السلام سه شب را نمى‏خوابید: شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه شعبان. در این شبها، روزى ‏ها و اجل‏ ها و آنچه در طول سال خواهد شد، تقسیم مى‏شوند.(5) یکی از اعمال شب قدر توجه و توسل به ائمه و چهارده معصوم (ع) است . امام رضا علیه السلام فرمودنده اند: إِذَا نَزَلَتْ بِکُمْ شَدِیدَةٌ فَاسْتَعِینُوا بِنَا عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى‏ فَادْعُوهُ بِها؛ هر وقت برای شما گرفتاری پیش آمد به وسیله ما از خداوند کمک بخواهید .که معنای کلام خدا در این آیه همین است (بهترین اسمها مال خداست ؛ به وسیله آن اسمها او را بخوانید سوره اعراف ایه 180).(6) دعا، قدر و ضمانت یکساله مهمترین توصیه برای شب قدر دعا است و با دعا می توان قضای الهی را برگرداند و جلوی بسیاری از بلاها را گرفت. امام رضا علیه السلام فرمودند: عَلَیْکُمْ بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاءِ فَقِیلَ لَهُ وَ مَا سِلَاحُ الْأَنْبِیَاءِ فَقَالَ الدُّعَاءُ ؛ حواستان از اسلحه انبیاء پرت نشود ، شخصی پرسید سلاح انبیاء چیست؟ حضرت فرمودند: دعا.(7) اینجاست که اهمیت دعا در شب قدر مشخص می شود و در شبی که سرنوشت یکساله مقدر می گردد چقدر می تواند سرنوشتها را تغییر بدهد. از حضرت امام رضا (ع)، روایت شده است که فرمود : و یُقَدَّرُ فِیهَا مَا یَکُونُ فِی السَّنَةِ مِنْ خَیْرٍ أَوْ شَرٍّ أَوْ مَضَرَّةٍ أَوْ مَنْفَعَةٍ أَوْ رِزْقٍ أَوْ أَجَلٍ وَ لِذَلِکَ سُمِّیَتْ لَیْلَةَ الْقَدْرِ...؛ این شب را لیله القدر نامیده اند، چون آنچه مربوط به سال است، از قبیل خوبى، بدى، زیان، سود، روزى (معیشت) و مرگ و ولادت در آن شب اندازه گیرى می شود. (8) و به بیانی دیگر هم فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می فرماید از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می کند، به حتم واقع خواهد شد.» و نیز فرمودند:«گریزی از سرنوشت نیست، اما دعا برای آنچه پیش آمده و خواهد آمد سودمند است. »(9) پانوشتها: 1. المحاسن البرقی، ج 1، ص 244 2. بحار الانوار، ج 5، ص 122 3. وسائل الشیعة:ج 5،ص 173 4. وسائل‏الشیعة،ج 21،ص394 5. مصباح المتهجّد،ص 853 6. بحارالأنوار،ج91،ص22 7. بحارالأنوار،ج90،ص 300 8. عیون اخبار الرضا،ج 2 ، ص 116 9. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص