چگونه علایق شغلی کودکمان را کشف کنیم؟

سرویس سبک زندگی فردا: درست برخلاف آنچه بسیاری از افراد ممکن است تصور کنند، راهنمایی و مشاوره شغلی هنگام ورود به بازار کار یا حتی زمان انتخاب رشته شروع نمی شود، بلکه این فرآیند باید مدت ها قبل از آن و هنگامی که کودک در حال شناخت خود و دنیای پیرامون اش است، آغاز شود. در ادامه این مطلب را به نقل از هفته نامه سلامت بخوانید.

شناخت ویژگی های روان شناختی خاص کودکان

در برنامه ریزی برای راهنمایی شغلی برای کودکانه، در نظر گرفتن ویژگی های روانشناختی آنها در سنین مختلف بسیار مهم است. بر اساس مطالعات ژان پیاژه، روانشناس فرانسوی که به بررسی رشد شناختی کودکان پرداخته، کودکان تا قبل از 5 سالگی، هنوز توانایی تفکر منطقی و انتزاعی ندارند. زمانی که کودکان به سن مدرسه می رسند، توانایی استفاده از تفکر منطقی را پیدا و می توانند مفاهیم ساده را درک کنند.

بنابراین بهتر است در راهنمایی شغلی کودکان بیشتر از موارد عینی و قابل لمس استفاده شود. به همین دلیل مشاهده کردن یکی از بهترین روش های یادگیری برای کودکان محسوب می شود. بر این اساس معلمان و والدین، همکلاسی ها افراد جامعه، فیلم ها، بازی های رایانه ای و کتاب ها، همگی الگوهای بالقوه ای هستند که کودکان در سنین دبستان از آنها تقلید می کنند. این نوع یادگیری بر رشد شغلی کود کان مدارس ابتدایی تاثیرات مثبتی دارد.

اهمیت خودپنداره در رشد شغلی

به نگرش ذهنی که هر فرد نسبت به خود دارد؛ «خودپنداره» گفته می شود خودپنداره در واقع همان تصوری است که انسان ها از خود دارند که بر اساس تجارب گذشته (شکست ها و موفقیت ها) و آنچه از دیگران بازخورد می گیرند، شکل می گیرد. از نظر دونالد سوپر، نظریه پرداز حوزه مشاوره شغلی - که مفهوم خودپنداره هسته اصلی مطالعاتش را تشکیل می دهد - خودپنداره شغلی از طریق رشد جسمانی و ذهنی، مشاهده کار - همانندسازی با بزرگسالان شاغل، محیط عمومی و تجارب عمومی رشد می کند و در نهایت، به درک تفاوت ها و شباهت های بین خود و دیگران منجر می شود.

بالا رفتن عزت نفس، رشد عقاید و نظرات کودکان را تقویت می کند و خودپنداره مناسب و درست نیز به بلوغ شغلی افراد کمک شایانی خواهد کرد. بر این اساس، تلاش برای شکل دهی مثبت خودپنداره و به دنبال آن عزت نفس بالا در کودکان دوره ابتدایی، زمینه اولیه مناسبی برای رشد شغلی پایه ریزی می کند. کودکان ابتدایی در خلال عملکرد خود در کلاس ارتباطات خود با همسالان، معلمان، والدین و همچنین تصویری از خود را شکل می دهند؛ مثلا ممکن است کودک خود را کم هوش یا باهوش تلقی کند یا یک دانش آموز ابتدایی تصورات مختلفی از خود به عنوان یک دانش آموز و همین طور به عنوان عضوی از گروه دوستانش داشته باشد.

اهداف و صلاحیت های شغلی؛ از کودکستان تا اول راهنمایی

انجام برخی فعالیت ها و به دست آوردن مهارت هایی از دوره کودکستان تا کلاس اول راهنمایی به موفقیت های شغلی افراد کمک می کنند. اهداف کلی که برای این سنین در نظر گرفته شده اند عبارتند از:

- آگاهی از خصوصیات، علایق، نگرش ها و مهارت های شخص

- ارتقای آگاهی و توجه نسبت به تنوع در دنیای کار

- شناخت ارتباط بین عملکرد در مدرسه و انتخاب شغل در آینده

- رشد نگرش مثبت نسبت به کار (که اهمیت بسیاری دارد.)

صلاحیت های مورد نیاز

کودکان کودکستانی باید این توانایی ها را داشته باشند:

- شناخت کارکنان محیط آموزشی - توصیف شغل اعضای خانواده - توصیف کاری که دوست دارند انجام دهند.

دانش آموزان کلاس اول باید این توانایی ها را داشته باشند:

- بیان کاری که دوست دارند و کاری که دوست ندارند. - شناخت کارکنان در محیط های گوناگون کاری - شناخت مسئولیت هایی که در خانه و مدرسه بر عهده دارند. - شناخت مهارت هایی که قبلا نداشته اند و حالا دارند.

دانش آموزان کلاس دوم باید این توانایی ها را داشته باشند:

- بیان مهارت هایی که نیاز به انجام تکالیفی در خانه یا مدرسه دارد. - تشخیص این که فعالیت های محیط مدرسه را چه کسانی و با چه ویژگی هایی انجام می دهند. - شناخت مشاغل متنوع در محیط های گوناگون

دانش آموزان کلاس سوم باید این توانایی ها را داشته باشند:

- تعریف و توصیف اهداف شغلی در آینده - شناخت و توصیف انواع نقش های زندگی و کاری - توانایی اظهارنظر کردن درباره دامنه ای از عناوین شغلی

دانش آموزان کلاس چهارم باید چنین توانایی هایی داشته باشند:

- تصور زندگی که احتمالا در آینده خواهند داشت. - ارزیابی اهمیت آشنایی با مشاغل گوناگون در جامعه - توصیف مهارت های کارکنان به گونه ای که کار آنها مشخص شود. - شناخت سرگرمی های شخصی و فعالیت های اوقات فراغت

دانش آموزان کلاس پنجم باید این توانایی ها را داشته باشند:

- شناخت روش های رفع نیاز جامعه از طریق مشاغل آشنا - مقایسه علایق و مهارت های خود با نیازهای مشاغل آشنا - مقایسه سرگرمی های شخصی و فعالیت های اوقات فراغت با مشاغل گوناگون - بحث درباره این که چه تفکرات کلیشه ای در مورد برخی مشاغل وجود دارد - بحث درباره این که چه چیزهایی برای آنها اهمیت دارد.

دانش آموزان کلاس اول راهنمایی باید چنین توانایی هایی داشته باشند:

- شناخت علایق و مهارت های کاری خود - بیان عوامل موثر در تصمیم گیری شغلی - بحث درباره این که چگونه به مشاغل والدین شان بر زندگی آنها اثر می گذارد. - بررسی ارتباط بین علایق و توانایی ها - شناخت نقاط قوت بر ضعف خود

آزمون های شغلی و رغبت سنجی

آزمون های روانی ابزارهایی هستند که در روانشناسی اغلب نقش کمکی دارند و برای تشخیص های روانشناختی الزامی برای استفاده از آنها وجود ندارد. با این وجود پرسشنامه های بسیاری برای ارزیابی شخصیت موجود است که می توان با کمک آنها به فرد مشاغلی را متناسب با ویژگی های او پیشنهاد داد.

تیپ واقع بین: این افراد از روش های عینی استفاده می کنند و مایل به انجام فعالیت های ذهنی، اجتماعی و هنری نیستند. آنها افرادی عضلانی، غیراجتماعی، مادی گرا، بی ریا، عملگرا، خودمحور و صرفه جو هستند که در کار خود جدیت به خرج می دهند و در کارهای مکانیکی مهارت دارند. تیپ واقع بین عمدتا مشاغل فنی را انتخاب می کند.

تیپ جستجوگر: این نوع شخصیت از هوش خود برای رسیدن به اهداف استفاده می کندو با مشکلات بر اساس تغییرات و دوراندیشی برخورد می کند و به موضوعات علمی علاقه بسیاری دارد. این افراد خوددار، کناره گیر، مستقل، تحلیلگر و درونگرا هستند و عمدتا مشاغلی مانند نویسندگی، جراحی، مهندسی و طراحی را انتخاب می کنند.

تیپ اجتماعی: افرادی با تیپ اجتماعی از طریق ارزش ها و اهداف شان دیگران را به تغییر رفتارشان ترغیب می کنند و به این ترتیب بر محیط تاثیر می گذارند. چنین افرادی بیش از سایرین به دیگران و و احساسات شان اهمیت می دهند و مانند مشاوره، تدریس و روابط عمومی را انتخاب می کنند.

تیپ قراردادی: این افراد فعالیت های ساده مانند بایگانی، تنظیم اطلاعات و کار با ماشین ها را به دیگر فعالیت ها ترجیح می دهند و کارهای شان را با نظم و محافظه کارانه پیش می برند. آنها وظیفه شناس، انعطاف ناپذیر، خوددار، پیگیر و عملگرا هستند و مایل به انتخاب مشاغل اداری هستند.

تیپ متهور: این نوع شخصیت ها افرادی پر حرف، بی باک، زیا ده طلب، سلطه جو، برونگرا، ماجراجو و با انرژی هستند و به کسب مقام و قدرت علاقه دارند. آنها بیشتر به مشاغل سیاسی و اقتصادی می پردازند و ایفای نقش های مدیریت و فرماندهی را دوست دارند.

تیپ هنری: افراد هنری خیال پرداز، آرمانگرا، آزاده منش و درونگرا هستند و از نظم گریزانند. به زیبایی شناسی اهمیت می دهند، دوست دارند مستقل و خلاق باشند و اغلب به کارهایی مانند بازیگری، مجسمه سازی و نوازندگی رو می آورند.

۱۰ پیشنهاد آسان در راستای کشف علایق و برنامه ریزی شغلی برای کودکان

۱. نمایشنامه ای برگزار کنید که کودکان در آن نقش کارمندان مختلف را بازی کنند. از آنها بخواهید شغلی را که دوست دارند انتخاب کنند و توضیح دهند چرا آن شغل برای شان جذاب است.

۲. از کودکان بخواهید فهرستی از مهارت هایی را که برای مشاغل مورد علاقه آنها مورد نیاز است تهیه کنند و بگویند چگونه می توانند این مهارت ها را بیاموزند.

۳. از کودکان بخواهید وانمود کنند هر کدام از دوستان شان شغل خاصی را انتخاب کرده و سپس از او بخواهند درباره مهارت هایی که برای آن شغل لازم است صحبت کند.

۴. از کود کان بخواهید خود را جای یک فرد شاغل بگذارند و نقش های مربوط به آن را فهرست کنند.

۵. از کودکان بخواهید تصاویر افراد شاغل در حوزه های مختلف را از روزنامه ها، مجلات یا اینترنت جمع آوری و شباهت ها و تفاوت های آنها را بیان کنند.

۶. از کودکان بخواهید بیان کنند آب و هوا چه تاثیری بر مشاغل مختلف می گذارد.

۷. از کودکان بخواهید فهرستی از مشاغل آشنایان و همسایه ها تهیه کنند و نتیجه را با دوستان شان در میان بگذارند.

۸. از کودکان بخواهید تمام مشاغلی را که در تهیه یک قرص نان دخالت دارند، فهرست کنند.

۹. از کودکان بخواهید به این سوال پاسخ دهند که اگر می توانستند جای کس دیگری باشد، آن فرد چه کسی بود؟

۱۰. فهرستی از مشاغل تهیه کنندگان و از کودکان بخواهید توضیح دهند به چه نوع شغلی علاقه مند هستند و چرا.