دلیل اصلی پیام صلح عبدالله اوجالان چیست؟
عبدالله اوجالان، رهبر زندانی گروهک تروریستی «پ‌ک‌ک» در پیامی از اعضای این گروهک خواسته سلاح‌های خود را زمین بگذارند و این گروه را منحل کنند. پیام او که از طریق نمایندگان یک حزب حامی کردها خوانده شده، با هدف پایان دادن به چهار دهه درگیری مسلحانه در جنوب شرقی ترکیه منتشر شده، درگیری‌هایی که باعث کشته شدن ده‌ها هزار نفر شده است.
اوجالان، ۷۵ ساله، پیش از این بیانیه، چندین ساعت با نمایندگان حزب «برابری و دموکراسی خلق‌ها» در جزیره ایمرالی، در دریای مرمره در جنوب غربی استانبول دیدار کرد. او از سال ۱۹۹۹ در حبس انفرادی در زندانی در این جزیره است.
این پیام چند ماه پس از آن منتشر شد که دولت باحچلی، رهبر ملی‌گرای افراطی و متحد دولت ترکیه، ابتکاری را برای پایان دادن به این درگیری آغاز کرد.
در نامه اوجالان آمده است: «هیچ جایگزینی برای دموکراسی در مسیر تحقق یک نظام سیاسی وجود ندارد. اجماع دموکراتیک تنها راه اساسی است.»
عبدالله اوجالان در این پیام خطاب به اعضای پ‌ک‌ک گفت: «همه گروه‌ها باید سلاح‌های خود را زمین بگذارند و پ‌ک‌ک باید خود را منحل کند.»
اوجالان گفت که «مسئولیت این تصمیم تاریخی» را برعهده می‌گیرد و در پیامش توضیح داد که این جنبش در درجه اول به این دلیل شکل گرفت که «راه‌های سیاست‌ورزی دموکراتیک بسته شده بود.»
اوجالان همچنین افزود: «ابتکار دولت باحچلی، همراه با نشانه‌های مثبت از سوی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه و همچنین دیگر احزاب سیاسی، محیط مناسبی را برای پ‌ک‌ک فراهم کرده تا سلاح‌های خود را زمین بگذارد.»
باحچلی، سیاستمدار ترک و رهبر حزب «حرکت ملی» سال‌ها خواستار اقدامات نظامی سخت علیه پ‌ک‌ک بود؛ اما در اکتبر گذشته با دست دادن با نمایندگان حزب دموکراتیک در پارلمان، همکارانش را غافلگیر کرد.
او سپس پیشنهاد کرد در صورتی که آقای اوجالان از خشونت دست بردارد و گروه مسلح خود را منحل کند، می‌توان به او آزادی مشروط داد.
واکنش‌های بین‌المللی و داخلی به پیام عبدالله اوجالان
انتشار پیام جدید عبدالله اوجالان، رهبر «پ‌ک‌ک» و درخواست او برای انحلال این گروه، واکنش‌های گسترده‌ای را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به دنبال داشته است. این پیام که در چهار صفحه منتشر شده، شامل تأکید بر زمین گذاشتن سلاح، عبور از رئال سوسیالیسم و حرکت به سوی جامعه‌ای دموکراتیک و صلح‌آمیز است.
پیام عبدالله اوجالان، رهبر گروه پ‌ک‌ک، به سرعت در صدر اخبار جهانی قرار گرفت و واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی مقامات بین‌المللی و چهره‌های سیاسی در داخل ترکیه و کشورهای همسایه برانگیخت.
کاخ سفید از درخواست اوجالان برای انحلال پ‌ک‌ک استقبال کرد. برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، این پیام را «تحولی مهم» توصیف کرده و اظهار امیدواری کرد که این اقدام به کاهش نگرانی‌های متحدان ترکیه درباره شرکای آمریکا در مبارزه با داعش در شمال شرقی سوریه کمک کند و به برقراری صلح در این منطقه پرتنش منجر شود.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز پیام اوجالان مبنی بر انحلال پ‌ک‌ک را «روزنه‌ای از امید» برای پایان دادن به جنگ داخلی میان کردها و دولت ترکیه خواند. گوترش ابراز امیدواری کرد که این گام مهمی برای پایان دادن به نیم قرن درگیری داخلی در ترکیه باشد.
وزارت خارجه آلمان نیز این پیام را یک «فرصت تاریخی» دانسته و تأکید کرد که پایان دادن به خشونت گام مهمی است؛ اما برای حل مشکل قدم‌های بیشتری باید برداشته شود. در آلمان، جایی که میلیون‌ها ترک و صدها هزار کرد ترکیه‌ای زندگی می‌کنند، این پیام توجه بسیاری را جلب کرد.
در داخل ترکیه، واکنش‌های مختلفی از سوی مقامات سیاسی به این پیام اعلام شد. فکان علا، نایب رئیس حزب عدالت و توسعه، ضمن استقبال از پیام اوجالان گفت که در صورت خلع سلاح و انحلال پ‌ک‌ک، ترکیه «از زنجیر رها می‌شود» و اظهار امیدواری کرد که اعضای پ‌ک‌ک از این درخواست پیروی کنند.
از سوی دیگر، اوزگور اوزل، رئیس حزب جمهوری خلق ترکیه که یکی از قدیمی‌ترین احزاب سیاسی این کشور است، تأکید کرد که مشکل کردها باید در پارلمان ترکیه و با در نظر گرفتن همه جناح‌های جامعه حل شود. او از درخواست برای انحلال پ‌ک‌ک استقبال کرد؛ اما آن را تنها گام نخست دانست.
در اقلیم کردستان عراق نیز نچیروان بارزانی، نخست‌وزیر، از پیام اوجالان استقبال کرده و از پ‌ک‌ک خواست که به اجرای آن پایبند باشد. مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای کرد در سوریه، نیز این پیام را تاریخی دانسته و از آن استقبال کرد، هرچند تأکید کرد که این موضوع تنها به پ‌ک‌ک در ترکیه مربوط می‌شود و به نیروهای کرد در سوریه ارتباط ندارد.
رهبران کرد عمدتا از این پیام استقبال کردند و گزارش‌ها از گردهمایی‌های هزاران نفر در شهرهای دیاربکر و وان در جنوب شرقی ترکیه حکایت دارند که پیام اوجالان را مشاهده کرده‌اند. بااین‌حال، همچنان سوالات زیادی در میان افکار عمومی کردها و ترک‌ها وجود دارد و بسیاری از مردم هنوز متقاعد نشده‌اند که اوضاع به طور واقعی تغییر خواهد کرد.
ارتباط پیام اوجالان با بحران سوریه
در سال‌های اخیر، فروپاشی اقتدار دولت سوریه و نقش‌آفرینی گروه‌های مسلح مختلف در این کشور، تأثیر مستقیمی بر جایگاه پ‌ک‌ک داشته است. نیروهای کرد سوریه که عمدتا تحت فرمان مظلوم عبدی و تحت تأثیر ایدئولوژی اوجالان عمل می‌کنند، در طول جنگ داخلی سوریه از حمایت ایالات متحده برخوردار بوده‌اند؛ اما ترکیه به دنبال مهار کامل این نیروهاست و در صورت موفقیت در این هدف، می‌تواند بزرگ‌ترین چالش امنیتی-سیاسی داخلی خود را که دهه‌ها ادامه داشته، به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
از سوی دیگر، تقویت روابط ترکیه و اسرائیل به‌ویژه پس از آتش‌بس اخیر میان حماس و رژیم صهیونیستی، می‌تواند در این زمینه تأثیرگذار باشد. در صورتی که آنکارا بتواند با هماهنگی ایالات متحده و اسرائیل، نیروهای کرد سوریه را کنترل کند، این مسأله نه‌تنها بر معادلات داخلی ترکیه، بلکه بر کل منطقه تأثیر خواهد گذاشت.
واکنش‌های داخلی و منطقه‌ای به پیام اوجالان
مقامات اقلیم کردستان عراق از جمله نچیروان بارزانی و بافل طالبانی، از این پیام استقبال کرده‌اند. این واکنش، بیش از هر چیز نشان‌دهنده تمایل اقلیم به کاهش تنش‌ها با ترکیه و دوری از درگیری‌های مسلحانه‌ای است که می‌تواند بر ثبات اقتصادی و سیاسی این منطقه تأثیر منفی بگذارد؛ اما در مقابل، رهبران گروه‌های کرد سوریه این پیام را «موضوع داخلی پ‌ک‌ک» قلمداد کرده و آن را صرفا در جهت پیشرفت صلح و دموکراسی در ترکیه دانسته‌اند.
پیامدهای منطقه‌ای و نقش ایران
ترکیه پس از حل احتمالی مسأله کردها، احتمالا با تمرکز بیشتری به سیاست‌های خود در قفقاز جنوبی خواهد پرداخت. آنکارا به دنبال ایجاد یک کریدور ترانزیتی از طریق جمهوری آذربایجان به دریای مازندران است که می‌تواند ارتباط مرزی ایران با ارمنستان، گرجستان و اتحادیه اروپا را به چالش بکشد. این اقدام، بخشی از سیاست‌های بلندمدت ترکیه برای افزایش نفوذ منطقه‌ای خود و تغییر معادلات ژئوپلیتیکی است.
لزوم هوشیاری ایران در برابر تحولات منطقه‌ای
با توجه به تحولات اخیر، ایران نیازمند طراحی و اجرای سناریوهای متنوع برای حفظ منافع ملی خود در منطقه است. هرگونه غفلت در این زمینه می‌تواند باعث تضعیف موقعیت ایران در معادلات ژئوپلیتیکی منطقه شود. سیاست‌های منطقه‌ای ترکیه به‌ویژه در قبال کردها و قفقاز جنوبی، نیازمند پایش دقیق و واکنش هوشمندانه جمهوری اسلامی ایران است.
هرچند پیام اوجالان می‌تواند به‌عنوان نقطه عطفی در تحولات کردها تلقی شود؛ اما تأثیرات آن بر معادلات امنیتی و سیاسی منطقه همچنان به واکنش بازیگرانی از جمله ایران، ترکیه، ایالات متحده و رژیم بستگی دارد.
در سطح منطقه‌ای، تأثیرات این پیام ممکن است روابط ایران با اقلیم کردستان عراق و دیگر گروه‌های کردی در سوریه و ترکیه را تحت تأثیر قرار دهد. ایران به‌طور سنتی روابط نزدیکی با کردهای عراق داشته و از گروه‌های کرد عراقی مانند حزب اتحادیه میهنی کردستان حمایت کرده است. این در حالی است که پیام اوجالان و تغییرات ممکن در رفتار پ‌ک‌ک می‌تواند موقعیت کردهای ایران را در این معادلات پیچیده‌تر کند.
نگاهی آماری به ۴۰ سال حملات تروریستی پ‌ک‌ک در ترکیه
گروه تروریستی پ‌ک‌ک در ۱۵ آگوست ۱۹۸۴ اولین حمله مسلحانه خود را در ترکیه انجام داد و از آن زمان تاکنون به مدت چهل سال هر روز جان یک نفر را گرفته است. در این مدت، تهدیدات این گروه به دلیل پیشرفت‌های تکنولوژیک و تاکتیکی نیروهای مسلح ترکیه کاهش چشمگیری داشته است. پ‌ک‌ک که با هدف تجزیه ترکیه و ایجاد یک دولت کردی در این کشور تأسیس شد، پس از 6 سال فعالیت سیاسی، جنگ مسلحانه خود را از سال ۱۹۸۴ آغاز کرد. این گروه تاکنون چندین‌بار مذاکرات صلح را از سر گرفته ولی هر بار فعالیت مسلحانه خود را ادامه داده است.
ندیم شنر، تحلیلگر مشهور ترکیه، با استفاده از آمارهای رسمی به بررسی آثار این گروه پرداخته است. وی به این نکته اشاره کرده که طی چهل سال فعالیت مسلحانه، پ‌ک‌ک بیشتر از آنکه به ترکیه آسیب بزند، جان بسیاری از جوانان و غیرنظامیان کرد را گرفته است.
در این مدت، ترکیه ۱۴ هزار و ۶۰۰ روز تحت تهدیدات تروریستی پ‌ک‌ک قرار داشته که طی این مدت، ۱۴ هزار و ۹۰۲ نفر از سربازان و غیرنظامیان کشته شده‌اند. به‌طور میانگین، این حملات هر روز جان یک نفر را گرفته است. ترکیب این تلفات شامل ۶ هزار و ۳۸۷ نفر از نیروهای مسلح ترکیه، ۱,۵۱۲ نفر از محافظان روستایی کرد، ۵۸۷ نفر افسر پلیس و ۶ هزار و ۴۱۶ نفر از غیرنظامیان است.
پ‌ک‌ک در این چهل سال، ۷۸ هزار و ۱۸۰ اقدام تروریستی انجام داده که به‌طور میانگین، هر روز چهار و نیم حمله تروریستی علیه امنیت ملی ترکیه صورت گرفته است.
در آمار تلفات پ‌ک‌ک، ۴۶ هزار و ۲۷۶ نفر از اعضای این گروه کشته شده‌اند. همچنین ۶ هزار و ۴۸۴ نفر از اعضای پ‌ک‌ک در درگیری‌ها مجروح یا اسیر شده‌اند و ۸ هزار و ۱۹۵ نفر به‌طور داوطلبانه تسلیم شده‌اند.
پ‌ک‌ک که در ابتدا به‌عنوان گروهی مارکسیستی در آنکارا تشکیل شد، به زودی به استان‌های جنوبی و جنوب شرقی ترکیه منتقل شد و در سال ۱۹۷۸ نام حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) را به خود اختصاص داد. این گروه، قبل از آغاز حملات خود علیه ارتش ترکیه، نخستین کشتارها را در میان کردها انجام داد و شروع به کشتن نمایندگان انجمن‌ها و سیاستمداران کرد کرد.
از جمله اولین کشتارها، حمله به روستای کاراگچیت در ۹ نوامبر ۱۹۸۴ بود که در آن پنج زن و چهار کودک کشته شدند.
پ‌ک‌ک در این چهل سال ۶۴۱۶ غیرنظامی را کشته است که کمتر از یک‌صد نفر از آن‌ها ترک و بقیه کرد بودند. این گروه همچنین نزدیک به ۱۵۰ معلم، پزشک و پرستار را به قتل رسانده است.
خسارات مالی ناشی از فعالیت‌های پ‌ک‌ک برای ترکیه بالغ بر دو تریلیون دلار برآورد می‌شود که شامل هزینه‌های مقابله با تروریسم، بازسازی زیرساخت‌ها و هزینه‌های جانبی است. دو عامل اصلی این خسارت‌ها شامل حمایت‌های مداوم کشورهای خارجی نظیر آمریکا، اسرائیل و کشورهای اروپایی و نفوذ پ‌ک‌ک در پارلمان ترکیه با استفاده از احزاب و نهادهای اقماری است.
پ‌ک‌ک در این مدت ۱۱ بار نام نهادهای اقماری خود را تغییر داده و همچنان از این طریق در پارلمان ترکیه نفوذ دارد. آخرین نام این نهاد اقماری حزب «برابری و دموکراسی» است که هم‌اکنون ۱۰ درصد از کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد و آشکارا از اهداف پ‌ک‌ک حمایت می‌کند.
صبح نو
دیدگاه تان را بنویسید