ابتکار شرقی

در نشست پکن، حمایت روسیه و چین از ایران در برابر سیاست‌های خصمانه غرب به وضوح مشاهده شد، نشستی که بیانگر ورود فعال و تاثیرگذار محور شرق به عرصه تحولات جهانی و مخصوصا موضوع هسته‌ای است

نشست سه‌جانبه میان ایران، چین و روسیه که در تاریخ ۲۴ اسفند ۱۴۰۳ در پکن برگزار شد، با صدور بیانیه‌ای همراه بود که در آن مواضع مشترک این سه کشور درباره موضوعات کلیدی از جمله برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌های یک‌جانبه و مسائل امنیت بین‌المللی منعکس شد. این نشست را می‌توان در چارچوب تحکیم همکاری‌های سه‌جانبه و تقویت دیپلماسی چندجانبه در برابر فشارهای غرب تحلیل کرد.

تأکید بر لغو تحریم‌های یک‌جانبه

یکی از نکات کلیدی بیانیه، تأکید ایران، چین و روسیه بر «لغو تمامی تحریم‌های غیرقانونی یک‌جانبه» بود. این موضع‌گیری نشان‌دهنده نگرانی مشترک سه کشور از رویکرد تحریمی غرب است. چین و روسیه، هر دو تحت فشار تحریم‌های غرب به‌ویژه از سوی ایالات متحده قرار دارند و حمایت آن‌ها از موضع ایران در این زمینه بخشی از سیاست گسترده‌تر مقابله با یک‌جانبه‌گرایی واشنگتن است.

تأکید بر راهکارهای دیپلماتیک و احترام متقابل

بیانیه بر تعاملات دیپلماتیک و گفت‌وگو بر اساس «احترام متقابل» به‌عنوان تنها گزینه عملی برای حل‌وفصل موضوع هسته‌ای تأکید کرده است. این رویکرد در تضاد با سیاست‌های غربی مبتنی بر فشار حداکثری قرار دارد و نشان‌دهنده تأکید سه کشور بر دیپلماسی در چارچوبی برابر و غیرتحمیلی است.

حمایت از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل

اشاره به قطعنامه ۲۲۳۱ که برجام را تأیید می‌کند، حائز اهمیت است. تأکید بر مفاد این قطعنامه به‌ویژه زمان‌بندی‌های مندرج در آن، بیانگر تلاش برای بازگرداندن مسائل هسته‌ای ایران به مسیر دیپلماسی و جلوگیری از اقدامات تنش‌آفرین کشورهای غربی است.

تأکید بر همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

بیانیه همچنین بر پایبندی ایران به تعهدات خود ذیل معاهده منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) و موافقت‌نامه جامع پادمان تأکید کرده است. استقبال چین و روسیه از همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درحالی‌که برخی کشورهای غربی به دنبال افزایش فشار بر تهران هستند، نشان‌دهنده حمایت این دو کشور از حق ایران برای بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است.

گسترش همکاری‌های چندجانبه در نهادهای بین‌المللی

یکی از نکات قابل‌توجه بیانیه، تأکید بر همکاری‌های سه کشور در چارچوب سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس است. این مسأله نشان می‌دهد که تهران، پکن و مسکو به دنبال تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی خود در نهادهای غیرغربی هستند تا جایگزین مناسبی برای سازوکارهای تحت سلطه غرب ایجاد کنند.

این نشست و بیانیه آن نشان‌دهنده گام دیگری در جهت همگرایی ایران، چین و روسیه در برابر فشارهای غرب است. در شرایطی که تقابل میان این سه کشور و آمریکا و متحدانش شدت گرفته، پکن و مسکو سعی دارند با حمایت از تهران، وزن بیشتری در معادلات جهانی کسب کنند.

افزایش نقش چین به‌عنوان میانجی دیپلماتیک 

چین با میزبانی این نشست، نقش خود را به‌عنوان بازیگری فعال در دیپلماسی چندجانبه تقویت کرده است. پس از میانجی‌گری موفق چین در احیای روابط ایران و عربستان، این کشور تلاش دارد تا خود را به‌عنوان یک نیروی متوازن‌کننده در خاورمیانه معرفی کند.

تأکید مسکو بر غیرقابل‌قبول بودن تهدیدات علیه تأسیسات هسته‌ای ایران

پس از این نشست نیز، وزارت خارجه روسیه با اشاره به دیدار سه‌جانبه با ایران و چین گفت که طرفین هرگونه تهدید، ارعاب و اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران را رد کردند. وزارت خارجه روسیه همچنین اعلام کرد که در دیدار میان معاونان وزارت خارجه سه کشور «ارزیابی تندی از اقدامات غیرقانونی و نقض‌های مکرر و فاحش قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی ارائه شد. مسکو همچنین اعلام نمود که در این دیدار بر غیرقابل‌پذیرش بودن «تهدید، ارعاب و استفاده از نیروی نظامی علیه تأسیسات زیرساخت انرژی هسته‌ای ایران» تأکید شده است.

مخالفت چین با هرگونه فشار، تهدید و تحریم علیه ایران

وانگ یی وزیر امور خارجه چین دردیدار با ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه و کاظم غریب آبادی معاون وزیر امور خارجه ایران گفت: همه طرف‌های ذینفع باید از مفهوم امنیت مشترک، جامع، مشارکتی و پایدار حمایت کنند، فعالانه شرایطی را برای از سرگیری گفت‌و‌گو و مذاکره ایجاد کنند و از انجام هر اقدامی که ممکن است اوضاع را تشدید کند، خودداری کنند.عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب حاکم چین بابیان اینکه پکن از رویکردی حمایت می‌کند که هم حقوق و مسئولیت‌ها را به رسمیت می‌شناسد و هم رویکردی جامع به اهداف منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای دارد گفت، ایران باید به تعهد خود مبنی بر عدم تولید سلاح‌های هسته‌ای ادامه دهد و همه طرف‌های ذیربط باید به حق ایران برای استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای احترام کامل بگذارند.

تداوم تقابل با رویکرد تحریمی غرب

نشست پکن نشان داد که ایران، چین و روسیه در مسیر همکاری برای کاهش اثرات تحریم‌های غرب مصمم هستند. این همکاری می‌تواند شامل راهکارهایی نظیر تقویت تجارت دوجانبه با ارزهای ملی، افزایش همکاری‌های نظامی و امنیتی و ایجاد ائتلاف‌های جدید در سطح بین‌المللی باشد. نشست سه‌جانبه ایران، چین و روسیه در پکن و بیانیه مشترک آن، بر اهمیت تقویت همکاری‌های سه کشور در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی تأکید داشت. در شرایطی که فشارهای غرب بر این کشورها افزایش یافته است، این نشست را می‌توان حمایتی از ایران در برابر سیاست‌های خصمانه غرب در برابر ایران و به‌عنوان تلاشی برای تقویت دیپلماسی چندجانبه، مقابله با تحریم‌ها و گسترش همکاری‌های استراتژیک در نظر گرفت. ادامه این روند می‌تواند بر توازن قوا در نظام بین‌الملل تأثیرگذار باشد و جایگاه کشورهای غیرغربی را در معادلات جهانی تقویت کند.

تشریح نشست از زبان غریب‌آبادی

به گفته غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه موضوعات مورد تاکید قرار گرفته در این نشست بدین شرح است:

در این نشست موضوعات مختلفی مورد تاکید قرار گرفتند، که عبارتند از: 

- ضرورت خاتمه دادن به تحریم‌های غیر قانونی یک‌جانبه؛ 

- تاکید بر راهکارهای دیپلماتیک و گفتگو برای حل مسائل؛ 

- ضرورت کنارگذاشتن سیاست اعمال تحریم‌ها، فشار و تهدید توسل به زور؛ 

- ضرورت توجه به دلایل ریشه‌ای وضعیت کنونی به ویژه خروج یک‌جانبه‌ آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات سه کشور اروپایی؛ 

- تاکید بر اهمیت قطعنامه 2231 و زمانبندی‌های آن به ویژه پایان دادن به موضوع هسته‌ای ایران در شورای امنیت در اکتبر 2025؛ 

- تاکید بر ضرورت خودداری طرف‌های دیگر از اتخاذ هر اقدامی که اوضاع را وخیم‌تر کند؛ 

- تاکید بر ضرورت خودداری طرف‌های دیگر از هر اقدامی که کار فنی، عینی و بی‌طرفانه آژانس را تضعیف کند؛ 

- تصمیم به تداوم مشورت‌ها، همکاری‌ها و هماهنگی‌های سه کشور در خصوص این موضوع و موضوعات مورد علاقه مشترک دیگر؛ 

- تصمیم به تقویت همکاری‌ها و هماهنگی‌ها در سازمان‌های بین‌المللی و ترتیبات چندجانبه مانند شانگهای و بریکس؛ 

- تاکید بر اینکه هرگونه مذاکرات و گفتگوها صرفا ناظر بر موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌ها خواهد بود

صبح نو